“Benim çocuğum çok zeki “ , “ ayy görmelisiniz o kadar akıllı “ gibi cümleleri etrafınızda sıklıkla duyarsınız. Özellikle yeni nesil annelerinin çocukları hakkında farkında olmadan yarış atı gibi olduğunu düşünmesi bu sözleri 1 yaşındaki bebek için bile söyler hale getirdi. Peki kimdir zeki, Neye göre, kime göre zeki?
Bergson’a göre zekâ;alet kullanma ve yapma yetisidir. Terman’a göre ; soyut düşünebilme gücüdür.Binet’e göre ;sağduyu ve karar verme yetisidir.Stern’e göre; karşılaşılan yeni durumlara uyabilme gücüdür. Bu tanımlamaları toparlarsak zeka, değişen dünyada yaşamak ve değişimlere uyum sağlamak amacıyla her insanda kendine özgü bulunan yetenekler ve beceriler bütünüdür. Howard Gardner “Çoklu Zeka Kuramı” nı ortaya atmadan önce insanların zeki olup olmadığı matematik, geometri ve mantık sorulardan oluşan IQ testleri ile ölçülmekteydi. Fakat sayısal zekaya sahip olmayan insanlar bu test tarafından “düşük zeka” olarak nitelenmekteydi. Birbirinden parmak izi kadar farklı olan insanlara “zeki” ya da “zeki değil” demek ve sayısal alana göre sınıflandırma yapmak oldukça büyük bir hataydı ve Howard Gardner sadece bu testlerin başarılı bulduğu insanların değil farklı alanlara da yeteneği olan insanların zeki olarak Kabul edilebileceğini gösterdi. Yakın tarihlerde Howard Gardner sekiz adet zeka tipi belirlemiş ve dokuzuncu zeka tipi olan yeni bir zeka tipi üzerine de çalışmalar yürütmektedir. Bu zeka tipleri şu şekilde sıralanabilir: Sözel-Dilsel, Sayısal-Mantıksal, Görsel-Uzamsal, Bedensel-Kinestetik, Ritmik, Doğacı, İçsel ve Sosyal zeka. Bunlara ek olarak hala çalışmalarını yürüttüğü “Varoluşsal – Felsefi Zeka” türü bulunmaktadır.
ZEKA TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Sözel Zeka: Bu zeka grubundaki bireyler dil öğrenme ve telaffuzunda başarılıdır. Kitap okumayı ve yazmayı sever. Karmaşık kelimeler ve ezberleme onlar için oldukça kolaydır. Dinleme ve anlamlandırma becerileri yüksektir. Hitap gücü, nutuk ve ikna kabiliyetleri gelişmiştir.
Sayısal Zeka : IQ testlerinde başarılı olan bu grup matematik işlemleri kolaylıkla yapar. Mantıksal ve kuramsal kavramları çabucak kavrar. Bilgisayar işlemleri oldukça kolaydır. Bilgiler kesin, net, doğru ya da yanlış olmalıdır. Grafikleri rahat yorumladıkları için karar verme yetenekleride gelişmiştir. Satranç ve dama oyunlarını severler.
Görsel Zeka: Bu zekaya sahip kişiler şekiller üzerinden ilerlerler . Görsel hafızaları ve çizim yetenekleri gelişmiştir. Eşyaları koyduğu yerin resmini hatırlar. Göz en önemli duyu organıdır. Hayal kurma durumları çoktur.
Bedensel Zeka : Fiziksel etkinliklerde başarılı olan bu grubun mutlaka uğraştığı bir spor dalı vardır. Uzun süre sabit kalamazlar. Vücut dilini oldukça fazla kullanırlar.
Ritmik Zeka : Müzik kulakları oldukça iyidir. Seslere duyarlıdır ve müzik aletlerini çabuk öğrenirler. Ritmik konuşabilir ve sesini doğru kullanabilirler. Kulakları en önemli duyu organlarıdır.
Doğacı Zeka : Doğayı sever, hayvan besleme konusunda isteklidir. Çevreye duyarlı olan bu kişiler açık mekanları tercuh eder. Belgesel izlemeyi ve bahçe ile uğraşmayı severler.
İçsel Zeka : Kendi belirlediği hedefler ile bireysel başarıya odaklı bu zeka frubu kişiler içseldirler. Özsaygıları ve sevgileri yüksektir. Kendilerini iyi tanırlar.
Sosyal Zeka : Grup içinde olmaktan hoşlanırlar ve doğal grup lideri görünümünü alırlar. İletişim yetenekleri güçlüdür. Problemli arkadaşlarına hep yardımcı olanlar bu gruptadır. Çok arkadaşı ancak az dostu vardır. Organizasyon becerisi yüksektir.
Üstün Zeka Nedir?
Zeka dağılım eğrisinin bir ucunda zeka geriliği gösteren kişiler yer alırken diğer ucunda ise üstün zekalı kişiler yer almaktadır. Toplumu oluşturan kişilerin ancak %2’lik bir bölümü 130 ve üstündeki IQ derecesine sahiptir. IQ derecesi 140’ın üzerine çıkıldığında bu oran % 0.2 ye düşmektedir. Üstün zekalıların tipik örnekleri sakar, utangaç, sosyal açıdan uyumsuz gibi gözükse de bir çok araştırma tam tersine bir çok şeyi ortalama insandan çok daha iyi yapabilen, iyi uyumlu, sevilen kişiler olduğunu bulmuştur.
İşte Howard Gardner’a göre : ‘Zeka bilgiyi işlemeyle ilgili bir kapasitedir. Çevreden duyu organlarımızla gelen birçok bilgi vardır; uyarıları gözlerimiz, kulaklarımız, parmaklarımız gibi küçük makinelerle alırız. Zeka beynin ve zihnin donanmasıdır ve bu bilgileri işler’